sábado, 22 de dezembro de 2007

Natal nas Tierras de Miranda


Nun hai dúbeda, ye por estas alturas de l Natal que la Tierra de Miranda mais mostras dá de la sue riqueza cultural i eidentitária. Hoije, an muitas de ls lhugares, yá ls cembones de lheinha stan purparados para séren acendidos na nuite ded 24. Ye un grito contra l friu, ua boç caliente quese lhebanta a zafiar l Eimbierno i a cumbidar l sol pra qu'el nun s'apague!

An alguns lhugares essas foguerias solo ampecaran a arder apuis de l Natal, ou mesmo no Anho Nuobo. Mas todas cun l mesmo zafio i la mesma mensaige: son hinos al sol, a la bida, al renacimiento.

Outros hinos, benidos de l fondo de ls tiempos, son las muitas figuras i carochos que por estas alturas sálen a las rues. L Carocho de Costantin (no retrato eiqui al lhado), no die 27, la Bielha de Bila Chana, no die 1 i, nom mesmo die, l Farandulo de Tó i l Chocalheiro de Bumposta (para solo falar d'alguns). Cun eilhes carrégan l'ardança d'eras antigas, de ls tiempos an que la mai-natureza ciclicamente giraba un mundo nuobo. Las sues figuras, antigamente sagradas i hoije inda respeitadas anterprétan na tierra, cada ua a la sue maneira, essa cosmogonie criadora i debina. Assi i todo, indas qu'habendo pardido muito de l sentido oureginal, neilhas palpita, nun spácio memorial, muitas daqueilhas que son las nuossas raízes eidentitárias. Ou seia, aquilho que somo i la maneira cumo mos dezimos.

Bale la pena benir de fuora para ber alguas destas manifestaçones. Mas bale muito mais la pena que la giente destas tierras beia neilhas cumo ua cousas que fai parte de la sue sangre, daquilho que fai que téngan ua eijesténcia muito mais spessa por ls alheçaces son mui fondos i firmes.

quarta-feira, 19 de dezembro de 2007

Lhénguas an peligro (L relatório de l'UNESCO)


Eiqui yá uns tiempos, quando fui apresentada, an Miranda, un cahico d'un studo subre l stado de l mirandés, oubo muito bruído al redor desse trabalho. Alguns aprobeitórun para se rir. Anton agora que l mirandés ye ansinado nas scolas? Agora que ten ua lei que l reconhece? Agora qu'hai mais giente do que nunca a screbir an mirandés ye que bai acabar? Outros aprobeitórun para deixar alguns anátemas, ponendo-se de l lhado de quien acha que l mirandés nunca stubo de tan buona salude. Neste campo eilhes son ls paladinos dessa cundiçon i ls outros, aqueilhes que míran pa la lhéngua cun outros uolhos (nun sei se melhores se piores mas por cierto menos cumbencidos desse stado) , ls profetas de la zgrácia que solo bozeian mas pouco fázen.

Spero que l bruído atame. Nessa altura talbeç seiamos capazes de ber mais claro.

Para quien nun l conheça (ou l querga ler outra beç), eiqui queda un RELATÓRIO de l'UNESCO subre las Lhénguas an Peligro, alguas maneiras de "medir" l sou grau de salude ou, se quejirmos, d'anfermidade i tamien outras anformaçones subre las lhénguas de l mundo. Bale la pena saber mais un cachico!




segunda-feira, 17 de dezembro de 2007

Nomes de rues an Miranda


Deixei onte un retrato de Picuote cun las purmeiras placas toponímicas an mirandés. Se la memória nun m'anganha isso fui no Berano de 1997. Hai dieç anhos! Dieç anhos apuis fui an Miranda, na parte bielha de la cidade, que se punírun tamien ls nomes de las rues an mirandés. Pouca giente se ten dado cunta de l'amportança, indas que simbólica, deste feito pa la lhéngua mirandesa. Ye berdade que nun fui feito muito bruído al redor disso. I se calhar merecie (i inda merece) que se fazisse un cachico mais. Cumo se puode ber pul retrato d'ua de las rues, neste causo nun fui l nome que fui puosto an mirandés. Acrecentórun-se tamien alguns dados stóricos seia subre l chamadeiro propriamente dito, seia subre l antigo nome (quando tal fui çcubierto). Podemos assi deixarmos guiar por estas anformaçones çcubrindo un cachico mais de la cidade.

La lhéngua ye que, assi i todo, inda parece un cachico ambergonhada. Por isso, hai que fazer algua cousa para splicar a la giente qu'ende mora l'amportança de l nome de cada rue i para cada un puoda dezir (i screbir) "donde mora", respundendo i ponendo isso an mirandés.

domingo, 16 de dezembro de 2007

Sinales de ls blogues (i de bida)


Ye berdade! Nun sei porquei mas habie-me çquecido deste blogue que you criei. Sinales de ls tiempos! Si. Sinales de ls tiempos de ls blogues. Al poder de querermos fazer muita cousa ou de querermos saber todo l que se passa an todo l lhado - n'ua spécie de miedo de nun saber; l hourror de nun ber las notícias de l die; de nun ler l jornal ... - acabamos por mos çquecer de las cousas que stan mais acerca de nós.

Quando ampecei (!) cun esta paigana tenie l'eideia qu'el serbisse para eiqui poner alguas notícias desta tierra, resenbando outro blogue para outros assuntos que nun fússen notícias. L timepo passou sien que you disse mais notícias de la Tierra. Ora bien, a ber s'agora sou capaç d'amanhar mais tiempo para fazer cun qu'isso acunteça. Mas tamien nun bale la pena prometer porque nun gusto de prometer i nun cumprir.

Nua altura an que mos purparamos para poner uas nuobas placas toponímias an Picuote (mais guapas do qu'estas, indas qu'estas tamien seia bien guapas, i para que nun quéden dúbidas, dambas fúrun zenhadas pul mesmo outor), queda eiqui un retrato daqueilhas que fúrun las purmeiras placas toponímicas puostas na Tierra de Miranda.

domingo, 27 de maio de 2007

Sítios, blogues i outros sinales de l tiempo

Fui n’ua página de Picuote –www.bragancanet.pt/picote – que por estas tierras s’ampeçou a screbir an mirandés. Bieno apuis l mirandes.no.sapo.pt i muitas outras cumo ls blogues, alguns que nacírun antes outros apuis, mas nun ye isso que ben eiqui al causo. Se bien me lembro, cumo dirie Nemésio, eiqui bai para uns tiempos éran mui ralas las mensaiges sien nome nien rostro ou las oufensas coubardes. Son dues cousas bien diferentes que nun quiero eiqui misturar. Estas últimas, qu’anfeliçmente siempre oubo i que quaije siempre son tamien de giente (?) çconhecida, nun dében merecer mais cunsideraçones nien mais pena a nun ser aqueilha que tenemos pu las pessonas ourdinárias, coubardes ou cun grabes perturbaçones mentales.
Ye subre las mensaiges anónimas mas nó oufensibas qu’eiqui falo porque, por aquilho que bou lendo i bendo, son muitas i cada beç mais. Claro que quien derige ls sítios puode pura i simplesmente apagá-las ou nien sequiera las deixar publicar se nun stubíren eidentificadas. Mas isso nun bai a sanar l berdadeiro mal que ye, an miu antender, mais fondo do que las palabras sien rostro. Atrás deilhas scónde-se un alheçace social fondo i doliente que bai reçumando i crecendo. Ye la nubrina de l miedo, de l rancor, de la raiba que bai nacendo i medrando drento de l(s) silêncio(s), no miolho daquilho que nun se diç mas que s’habie d’haber dito. Puode ser qu’isto seia tamien mais un reçumadeiro ou un sinal de l stado pouco saudable de la nuossa democracie. La berdade ye que las praças públicas mirandesas, ls terreiros, ls “sagrados” ─ i eiqui saludo l fórun de Sendin, cun este nome, imbora tamien me pareça que nun ten serbido para çcussones mui sérias i por alhá ándan tamien estes bichos sien rostro ─, ls soalheiros, ls ajuntamientos, las tabernas i cafés ban quedando sien giente i neilhes medra l silêncio que, nua tierra d’ouralidade, de giente de palabra, mos bai tirando la boç i deixando mudos. La berdade ye qu’inda nun fumos capazes d’ancuntrar outros meios, outros spácios, outros fóruns, outros lhugares para ocupar esse spácio deixado uoco. Al mesmo tiempo que tenemos hoije an manos este poderoso meio de comunicaçon, cumo ye l’anternet, nun hai nien normas éticas pa la sue outelizaçon i cada beç la giente bibe mais arrinconada no sou buraco, cun ginelas birtuales abiertas pa l mundo rial.
Ye notório qu’hai un miedo generalizado i spargido. Serei you a quedar sien amprego? Se digo isto daquel será que l outro bai a gustar? Nun ganharei mais an star calhado? Ye melhor star calhado ou nun dar la cara.
Nua altura an que todos lhuitamos i defendemos la cuntinuaçon de l’Ounibersidade an Miranda, quando pedimos mais zambulbimiento, quando queremos mais democracie, serie buono que defendiessemos tamien la pluralidade d’oupeniones, qu’houbisse çcussones sanas subre aquilho que somos i para donde queremos ir, que mos abrissemos a las críticas, que salissemos de ls capulhos tribales i anteresseiros donde andamos metidos. Solo assi la Tierra de Miranda será capaç de renacer, salindo de l buraco donde mos quieren anterrar sien que, muitas bezes, mos deiamos cunta disso.
I, cumo dezie un miu bezino, Dius querga que steia anganhado!